با توجه به تجربه چندین ساله خود در صنعت سامانه های بازشو ، همچنین سوابق فعالیت های لجستیکی خود در صنعت خودرو و الزامات لجستیکی شرکت ساپکو، به نظر می رسد درک صحیحی از مفهوم “لجستیک” و “راهکارهای لجستیکی صنعتی” توسط کارشناسان و مهندسین مرتبط با این مبحث، صورت نگرفته است. در این مقاله، سعی بر این است با مرور تعاریف این مفاهیم کاربردی، تا حد امکان، همگرایی بیشتری بین کارشناسان فعال در این زمینه پدید آید و موجبات توسعه ” مهندسی لجستیک ” را با توجه به منابع هوش ایرانی در کشورمان، فراهم آوریم.
تعريف لجستيك از نظر ” انجمن مديريت لجستيك ” عبارتست از :
” لجستيك آن بخش از فرآيند زنجيره تامين است كه عهده دار برنامه ريزي ، اجـرا و كنتـرل مـوثر و كـاراي جريان روبه جلو و معكوس ، انبارش كالاها ، خدمات و اطلاعات ما بين نقطه مبداء و نقطه مصـرف در جهـت برآورده سازي نيازهاي مشتريان مي باشد.”
و تعريف ديگري كه ارائه شده:
” لجستيك شامل تمامي عمليات ضروري براي تحويل كالاها يا خدمات مي باشد، بجز نحوه سـاخت يـا انجـام خدمت دهي. ”
براي ارائه تعريف مناسبي از لجستيك در سطح سازمان، مي توانيم لجستيك را از نظر محدوده فرآيندي در سـطح سازمان مشخص كنيم. در واقع فرآيندهايي كه اجراي آنها مي توانند در حوزه فرآيندي لجستيك قرار گيـرد و به نوعي بر روي فرآيند لجستيك تاثيرگذار باشند.
جهت تعریف بهتر “راهکار های لجستیکی صنعتی”، فرآیند های لجستیکی و اهداف و شاخص های آنها را، در دو بخش ذیل، مورد بررسی قرار می دهیم.
برخي از اهم اين فرايندها عبارتند از:
- تامين (پشتيباني از جريان فيزيكي)
- توليد (پشتيباني از جريان فيزيكي)
- برنامه ريزي (منابع لجستيكي / تامين / توليد)
- انبارش و نگهداري
- حمل و نقل (رو به داخل / جابجايي هاي درون سازمان / رو به خارج)
- بسته بندي (پشتيباني از جريان فيزيكي)
- دريافت و ارسال كالا
به خاطر داشته باشيد كه هدف، ايجاد فرايند مستقلي به نام لجستيك در سازمان نيست بلكه لجستيك، در قالـب فرايندهايي كه سازمان تاكنون براي خود تعريف نموده نيز قابل ارائه است. به شرطي كه ارتباطات مناسب فرايندي در آن ديده شود و تصوير مناسبي از اقدامات لجستيكي در سطح سازمان ارائه گردد كه بـا هـدف برقـراري يـك جريان (Flow) مواد روان تر اجرا مي گردند.
فراموش نكنيم لجستيك به فعاليتهايي اطـلاق مـي گـردد كـه بـا جابجايي و حمل و نقل مواد و قطعات (در هر دو سطح زنجيره تامين و سازمان) سروكار دارند. ضمن اينكه پيشنهاد مي گردد كه فرايندهاي مورد اشاره در بالا، (تا حد امكان) به تفكيك در فراينـدهاي سـازمان ديده شوند. ولي اين انتظار هم وجود دارد كه با توجه به ماموريت و رسالت كاري سازمان، شكل كاملا تلفيق شده و يا مجزايي از فرايندها را نيز ببينيم.
سازمان مي بايست اهداف لجستيكي را تعيين نمايد و از طريق شاخص هاي مناسب، آنها را اندازه گيـري و پـايش نمايد. اين هدف گذاري در پنج حوزه صورت مي گيرد:
- موجودي ها
- تحويل به موقع
- زمانهاي انتظار لجستيكي
- انحراف از توليد
- هزينه هاي لجستيكي
ذكر اين نكته نيز ضروريست كه شاخصهاي قابل استفاده در حوزه لجستيك سازمان، فقط محدود به شاخصهـاي فوق الذکر نبوده و سازمان می تواند حسب مورد، شاخصهاي ديگـري را نيـز در فرآينـدهاي خود داشته باشند.
با توجه به معیارهای اثربخشی فرآیند لجستیک که در بند قبل، مورد پردازش قرار گرفتند، به سادگی می توان درک صحیحی از مفهوم “راهکارهای لجستیکی صنعتی” یا همان “Industrial Logistics solutions” ارائه داد.
به طور خلاصه، به راهکارهایی که مقادیر شاخص های فرآیند لجستیک را بهبود دهد، راهکاری های لجستیکی می گویند.
به عنوان مثال، در یک سایت تولیدی، بکارگیری درب های سریع السیر در مسیر تردد لیفتراک به جای درب های معمولی با سرعت نرمال، بر روی هر پنج شاخص فوق، تاثیر داشته (به شرط اینکه در کلیه فرآیند های مرتبط با شاخص فوق، لیفتراک بکار گرفته شود) و آنها را بهبود می دهد.
از سوی دیگر در طبقه بندی راهکارهای لجستیکی، میزان بهبود حاصل شده، تعیین کننده اهمیت و اولویت راهکار لجستیکی مربوطه خواهد بود.
-
لزوم بکارگیری راهکارهای لجستیکی صنعتی
مفاهیم اصلی: ” لجستیک ” و “مدیریت لجستیک “
در ویکی پدیا، لجستیک بصورت ذیل تعریف شده است:
- “مدیریت جریان کالا، اطلاعات یا هر نوع منابع دیگر؛ مانند انرژی یا انسان‌ها بین محل تولید یا محل موجودی تا نقطه مصرف یا مورد نیاز برای برآورده کردن نیازهای مصرفی (معمولاً در سازمان‌های نظامی). “
- لجستیک: هنر و علم به دست آوردن تولید، توزیع مواد و محصول در مکان مناسب و در مقدار مناسب است.
- لجستیک: شامل یکپارچه‌سازی اطلاعات، حمل و نقل، موجودی کالا، انبارداری، جابه‌جایی کالا و بسته‌بندی و در مواردی نیز شامل امنیت نیز می‌شود.
- لجستیک قسمتی از زنجیره تأمین است که ارزش زمان و مکان را به آن می‌افزاید.
شرکت‌هایی در ایران کار لجستیک را انجام می‌دهند مثل شرکت پایگان، ایران مارکت و …
در ویکی پدیا، مدیریت لجستیک بصورت ذیل تعریف شده است:
- مدیریت لجستیک به عنوان نقشی در زنجیره تأمین است که وظیفه‌دار طراحی، نحوه اجرا، کنترل و افزایش بهره‌وری کلیه فرایندهای مرتبط با ذخیره‌سازی کالا و جریان‌های جلو برنده یا عقب رونده مؤثر، ارائه سرویس‌ها یا اطلاعات مرتبط از محل تولید تا نقطه مصرف به طوریکه نیازهای مشتریان را برآورده سازد، می‌باشد.
به شخصی که بصورت حرفه‌ای در مدیریت لجستیک مشغول به کار است logistician می‌گویند.
چارتر مؤسسه لجستیک و حمل و نقل (CILT) در ۱۹۱۹ در انگلیس تأسیس شد و رویال چارتر را در سال ۱۹۲۶ تأسیس کرد. موسسات چارتر یکی از مهم‌ترین بخش‌ها یا موسسات در زمینه لجستیک و حمل و نقل هستند که وظیفه امتیاز دهی میزان کیفی خدمات حرفه‌ای را در مدیریت لجستیک بر عهده دارند.
چرا بکارگیری ” راهکارهای لجستیکی صنعتی ” از الزامات هرگونه فعالیت صنعتی به شمار می آید؟
هدف از ذکر تعریف لجستیک از منبع قابل استناد دیگری همچون Wikipedia ، اشاره به تمرکز این مفهوم به “زنجیره تامین” است. بنابراین زمانی لجستیک و راهکارهای لجستیکی صنعتی، مطرح می شوند که “زنجیره تامین مشخصی” تعریف شده و قرار است شروع به فعالیت نماید یا در حال فعالیت است.
در زنجیره تامین قطعا” ماهیت های مشخصی همچون شرکت ها یا سازمان ها، فعالیت دارند که در نقشه فرآیند های آن سازمان، فرآیند لجستیک ، فرآیندی است که در کل سازمان جاری است و نمود دارد.
با این نگاه به لجستیک، در اختیار داشتن راهکارهای لجستیکی صنعتی طبقه بندی شده، یکی از نقاط قوت هر سازمانی در دستیابی به “زنجیره تامین با راندمان سطح بالا”، خواهد بود.
امید علی نیا
معاونت مهندسی فروش
